Prawie wszyscy filozofowie, kiedy odchodzili od rozważań metafizycznych o bycie, o jego naturze, podejmowali w taki czy inny sposób rozważania o wartościach ważnych z punktu widzenia kondycji ludzkiej. W ten sposób w filozofii ukonstytuowała się aksjologia, czyli nauka o wartościach. W ramach rozważań aksjologicznych podejmowano dyskusję na temat wartości moralnych i zasad moralnego postępowania – jest to obszar etyki. A badania wartości związanych z pięknem i sztuką – to estetyka. (By przybliżyć obszar aksjologicznych dyskursów filozoficznych, potrzebny byłby solidny wykład akademicki). Filozofowie dyskutowali również o kwestii wpajania ludziom odpowiednich wartości; w czasach współczesnych pałeczkę tę przejęli psychologowie i pedagodzy.
Udostępnij:
Filozoficznie.
Współczesny świat może generować lekceważenie wobec wartości, niepewność co do ich sensu (klasyczne wartości się zdewaluowały) albo konflikty wartości (np. czy naród powinien mieć charakter religijny, czy świecki?).
Klasyczny konflikt wartości można opisać na przykładzie różnic zachodzących pomiędzy dwiema teoriami etycznymi: obiektywistyczną i subiektywistyczną. Zwolennicy tej pierwszej twierdzą, że dobro jest własnością wszechświata niezależną od ludzkich ocen, uniwersalną i niezmienną. Wyznawcy tej drugiej dowodzą natomiast, że o wartościach stanowią osobiste bądź grupowe preferencje – upodobania i uprzedzenia – które zależą od konkretnych okoliczności, czasu i miejsca. Według nich wartości nie są uniwersalne, lecz relatywne, gdyż kształtują się pod wpływem określonych sytuacji.
Nieczęsto zastanawiamy się nad estetycznym aspektem ludzkiej egzystencji, czyli nad kształtowaniem gustu i poczucia piękna.
Filozofowie tworzyli teorie estetyczne, w których opisywali zakres doznań i intuicyjnie odbieranych treści związanych z różnego rodzaju formami sztuki, a także pokazywali, jak istotne jest wychowanie ludzi wrażliwych na harmonię, równowagę i piękno.
O wartościach filozofowie dyskutowali już w starożytności; w IV wieku p.n.e. sofista Protagoras powiedział znamienne zdanie, że to „człowiek jest miarą wszystkich rzeczy” – decyduje o wartościach, ważnych dla niego jako jednostki, ale jednostki uzgadniającej te wartości w swojej grupie społecznej (greckim polis). Filozofia wartości, czyli nauka o tym, co dla człowieka w życiu jest ważne, cenne i godne, rozwinęła się pod koniec XIX wieku – wtedy zaczęto uważnie zgłębiać świat człowieka, który jest światem kultury, światem rozumienia sensów i wartości właśnie.
Dyskusja o wartościach, o spojrzeniu na świat pod kątem wartości, nigdy się nie zdezaktualizuje. We wszystkich czasach, za każdym razem od nowa, rozmawiamy o wartościach.
Bolejemy nad ich utratą, sięgamy do przeszłych wartości, czasem staramy się odczytać nowe wartości, które współcześnie stają się istotne. Dla filozofa, a także antropologa, socjologa czy pedagoga, ważne jest trzymanie ręki na pulsie wartości, rozpoznawanie tych wartości, które się rodzą, i zachowanie tych wartości, o których czasem się mówi, że są nieśmiertelne.
