Pakt Północnoatlantycki w skrócie NATO (North Atlantic Treaty Organization) jest międzynarodową organizacją o charakterze militarnym. Obecnie do tej organizacji należą 32 państwa z Europy oraz Ameryki Północnej. NATO powstało w wyniku podpisania traktatu Północnoatlantyckiego w dniu 4 kwietnia 1949 roku przez Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Wielka Brytanię, Francję, Belgię Holandię, Islandię, Kanadę, Luksemburg, Norwegię, Portugalię, Danię, Włochy. Następne rozszerzenia paktu o kraje członkowskie odbywało się w latach 1952, 1955, 1982, 1999, 2004, 2009, 2017, 2020, 2023 oraz 2024. Pakt Północno Atlantycki w pierwotnej swojej formie miał za zadanie stanowić ochronę zbiorową przed zagrożeniem ze strony Związku Radzieckiego. Ostatnim członkiem, który zameldował się w NATO jest Szwecja.
Zasady wstąpienia do NATO
Aby przystąpić do struktur Paktu Północnoatlantyckiego należy uzyskać zgodę wszystkich państw członkowskich oraz spełniać odpowiednie warunki, między innymi:
- Suwerenność i zgodność z zasadami NATO: Kandydujące państwo musi być suwerenne i działać zgodnie z zasadami określonymi w Kartach Narodów Zjednoczonych.
- Stabilność polityczna i demokracja: Kandydujące państwo musi być stabilne politycznie i demokratyczne, co obejmuje poszanowanie praw człowieka, rząd prawa oraz skuteczne instytucje demokratyczne.
- Zobowiązanie do obrony zbiorowej: Kandydujące państwo musi wyrazić zgodę na obronę zbiorową, zgodnie z Artykułem 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, co oznacza, że będzie gotowe współpracować z innymi członkami w przypadku ataku na któregokolwiek z nich.
- Stosunki z sąsiadami: Kandydujące państwo musi utrzymywać dobre stosunki z sąsiadami oraz pracować nad rozwiązywaniem ewentualnych sporów terytorialnych lub innych konfliktów.
- Reformy wojskowe i bezpieczeństwo: Kandydujące państwo musi przeprowadzić reformy wojskowe, aby zapewnić interoperacyjność i zdolność do współpracy z siłami NATO. Ponadto, musi zagwarantować bezpieczeństwo swoich materiałów i technologii wojskowych.
- Zgoda państw członkowskich: Kandydujące państwo musi uzyskać zgodę wszystkich państw członkowskich NATO na swoje członkostwo.
Wszystkie zasady dotyczące wstąpienia do NATO określa artykuł 10 Paktu Północnoatlantyckiego. Niekiedy zgoda wszystkich państw członkowskich aby dane państwo dołączyło do struktury wojskowej jest wypracowanym konsensusem pomiędzy różnymi państwami i członkami sojuszu.
POLSKA w NATO
Dla Polski szczególnie istotny był rok 1999 jeżeli chodzi o rozszerzenie NATO. W tym roku razem z Czechami i Węgrami dołączyliśmy do struktury paktu. Proces ten był długo letni i wymagał wysiłku ze strony państw, które chciały dołączyć do sojuszu. W przypadku Polski można by było go rozpisać w następujący sposób:
- 1991 rok Polska zostaje członkiem programu „Partnerstwo na rzecz Pokoju”. Program utworzony przez Pakty Północnoatlantycki i skierowany miedzy innymi do państw Europy środkowe i wschodniej w celu współpracy z Sojuszem w sprawach obronności i bezpieczeństwa.
- 1994 rok Polska składa oficjalny wniosek o członkostwo w NATO
- Po złożeniu wniosku przez Polskę o wstąpieniu do Sojuszu nastąpił proces akcesyjny, który obejmował ocenę gotowości Polski do przystąpienia do NATO w kontekście wojskowym i politycznym. Szczególnej ocenie podlegała modernizacja armii Polskiej.
- Negocjacja warunków. Równocześnie z przygotowaniami Polski do wstąpienia w struktury NATO trwały intensywne negocjacje na temat warunków na jakich będzie Polska przyjęta do Sojuszu w tym miedzy innymi obrony zbiorowej i modernizacji Wojska Polskiego.
- 12 marca 1999r na szczycie NATO w Waszyngtonie Polska wraz z Czechami i Węgrami została zaproszona do członkostwa w ramach struktur Paktu Północnoatlantyckiego
- Ratyfikacja Traktatu Akcesyjnego przez Polski parlament. W tym przypadku mino podziałów w parlamencie wszyscy jednogłośnie opowiedzieli się „za” ratyfikacją traktatu akcesyjnego.
- 12 marca 1999 oficjalne przystąpienie Polski do NATO.
Podstawowa zasadą działania Sojuszu Północnoatlantyckiego jest obrona zbiorowa, którą określa artykuł 5 traktatu: „Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego”
Istotnym obowiązkiem każdego członka Sojuszu Północnoatlantyckiego jest samodzielne dążenia każdego z Państw członkowskich do rozwijania się w dziedzinie obronności i podnoszenie swoich własnych możliwości obronnych o czym stanowi artykuł 3 Traktatu: Dla skuteczniejszego osiągnięcia celów niniejszego traktatu, Strony, każda z osobna i wszystkie razem, poprzez stałą i skuteczną samopomoc i pomoc wzajemną, będą utrzymywały i rozwijały swoją indywidualną i zbiorową zdolność do odparcia zbrojnej napaści”.
Korzyści płynące z obecności w NATO
Członkostwo w Sojuszu Północnoatlantyckim przynosi wiele korzyści jeżeli chodzi o bezpieczeństwo jak i gospodarkę. Można do niech zaliczyć miedzy innymi:
- Gwarancje bezpieczeństwa czyli główny filar na którym została oparta koncepcja sojuszu poprzez zasadę obronności zbiorowej o czym mówi już wcześniej przytaczany artykuł 5 traktatu.
- Wzmacnianie obronności polegające dostępie do technologii wojskowych oraz wsparcie militarnego i logistycznego państw członkowskich. Wspólne ćwiczenia i manewry wojskowe oraz wspólne operacje i misje militarne pogłębiające możliwości obronne krajów sojuszu.
- Interoperacyjność wojskowa czyli wymuszenie pewnych standardów wojskowych co ułatwia współprace wojsk z innymi państwami sojuszniczymi oraz integrację systemów obronnych państw sojuszniczych.
- Współpraca gospodarcza i technologiczna: członkostwo w NATO umożliwia uczestniczenie w programach współpracy gospodarczej i technologicznej, co może przynieść korzyści w zakresie rozwoju przemysłu obronnego, transferu technologii oraz dostępu do nowoczesnych systemów obronnych.
- Stabilność polityczna i dyplomatyczna: bycie członkiem NATO przyczynia się do wzmocnienia pozycji na arenie międzynarodowej, zwiększa wiarygodność polityczną oraz umożliwia aktywny udział w procesach decyzyjnych dotyczących bezpieczeństwa i stabilności globalnej
- Zwiększenie atrakcyjności dla inwestorów: członkostwo w NATO może zwiększyć zaufanie inwestorów zagranicznych, ponieważ oznacza to większą stabilność polityczną i bezpieczeństwo dla biznesu.
Jak już wcześniej wspominaliśmy podstawą Sojuszu jest wspólna obronność która opiera się na artykule 5 Traktatu. Artykuł ten został wprowadzony w życie pierwszy raz po atakach terrorystycznych na Stany Zjednoczone Ameryki Północnej z 11 września 2001. W odpowiedzi na te ataki, państwa członkowskie NATO podjęły decyzję o uznaniu ataków na Stany Zjednoczone za atak na wszystkie członkowskie kraje Sojuszu, co skutkowało aktywacją Artykułu 5. Była to pierwsza i dotychczas jedyna sytuacja, w której zastosowano ten artykuł. W wyniku aktywacji Artykułu 5, kraje Sojuszu zobowiązały się do udzielenia wsparcia USA w ich działaniach w ramach tzw. “wojny z terroryzmem”, między innymi poprzez udostępnienie baz lotniczych, wsparcie logistyczne, oraz udział w operacjach antyterrorystycznych.
