Co to jest stereotyp? Nazywamy tak konstrukcję myślową, która zawiera uproszczone przeświadczenie na temat genezy albo stanu faktycznego różnych zjawisk, w tym również kwestii związanych z różnymi grupami społecznymi. Mówiąc krócej, stereotyp to rodzaj schematu używanego do oceniania i kategoryzowania rzeczywistości.
DLACZEGO POSŁUGUJEMY SIĘ STEREOTYPAMI?
Ich funkcją jest oszczędzanie czasu i energii zużywanych na analizę sytuacji. Takie uogólnienie może spełniać swoją rolę, o ile pojawia się w wyniku własnych doświadczeń i obserwacji; niestety większość stereotypów przejmujemy od innych ludzi. Najczęściej są one wynikiem procesów emocjonalnych rzutujących na obiektywizm ocen. Samo słowo „stereotyp” ma zabarwienie pejoratywne, a wynika to z tego, że najczęściej spotykamy się z negatywnymi stereotypami, rzadziej neutralnymi czy pozytywnymi. Jeśli się zastanowimy, skąd się biorą stereotypy związane z etyką zawodową programistów, możemy dojść do wniosku, że są efektem innych przekonań albo sposobem na ich usprawiedliwienie. Zerknijmy na kilka najpowszechniejszych, pamiętając przy tym, że studia informatyczne pozwalają zmierzyć się z nimi i zobaczyć, że na ogół są one nieprawdziwe.
STEREOTYP A RZECZYWISTOŚĆ
Najczęstszym stereotypem jest poziom trudności programowania, ale przeczą mu projekty nauki programowania skierowane do dzieci. Inny schemat? Wiele osób niezwiązanych z branżą IT widzi w programiście samotnika, który nie dba o siebie czy swój rozwój osobisty, tylko siedzi i „klepie kod”. Samotnik zaś jest często postrzegany jako osoba, która nie tyle lubi przebywać sama ze sobą, ile jest jednostką niezbyt zdolną do budowy relacji społecznych. To chyba pierwsze źródło przekonania o programiście jako osobniku niezbyt etycznym.
Ile jest prawdy w stereotypie programisty jako aspołecznego samotnika? Otóż niewiele. Programiści wiedzą, że muszą o siebie zadbać i że nie da się siedzieć przed monitorem 24 godziny na dobę. Co więcej, pracodawcy zwracają uwagę nie tylko na profesjonalizm, lecz również na to, czy informatyk szanuje siebie i czy potrafi zarządzać swoim czasem. Podstawą sukcesu firmy są solidni pracownicy, nie inwestuje się więc w osoby, które pociągną cały dzień na pizzy i litrach kawy i nie potrafią wykorzystać czasu wolnego, by wypocząć, ponieważ tacy ludzie szybko się wypalają.
PROGRAMISTA JAKO OSOBOWOŚĆ
Potocznie programiści bywają postrzegani jako osoby introwertyczne, zamknięte w sobie i małomówne. Tymczasem w zawodzie pracują ludzie o najróżniejszych charakterach i temperamentach, w tym również osoby towarzyskie i energiczne. Co więcej, studia informatyczne pomagają w nabyciu pewnych nawyków komunikacyjnych, ponieważ znaczną część edukacji możemy określić jako trening interpersonalny i pracę z relacją. Taka organizacja studiów wynika stąd, że w życiu zawodowym programista niezwykle rzadko działa samotnie. Duże projekty są realizowane przez całe grupy, nad jednym kodem może pracować jednocześnie wiele osób. Spotkania, rozmowy i konsultacje wymagają umiejętności pracy zespołowej. W dodatku praca w IT zwykle wykracza poza kompetencje techniczne, wymaga bowiem kontaktu z klientem, czyli zdolności negocjacyjnych i strategicznego myślenia biznesowego, a także umiejętności adaptacji do zmieniających się realiów – wszak oczekiwania klienta ewoluują w trakcie projektu. Jak widać, niewiele jest prawdy w wizji programisty-samotnika.
WYNAGRODZENIE PROGRAMISTY
Kolejny stereotyp to przekonanie, że dla programisty najważniejsze są pieniądze. Nawet osoby nieobeznane z rynkiem pracy sporo słyszały o wysokich wynagrodzeniach w IT. W zależności od doświadczenia zarobki programisty rzeczywiście mogą być bardzo duże – ale dla profesjonalisty pensja nie jest najważniejsza w wyborze miejsca pracy. Według statystyk większą wagę mają: możliwość rozwoju i równowaga między pracą a życiem prywatnym.
Jeśli się o tym nie wie, łatwo wyciągnąć pochopne wnioski, ponieważ stereotyp związany z wynagrodzeniem wydaje się powodem, dla którego programista bywa postrzegany jako osoba działająca na pograniczu etyki i moralności. Dlaczego? Ktoś, kto działa wyłącznie dla pieniędzy, nie rozwija się. W umocnieniu tego negatywnego stereotypu pomaga kolejny, mówiący, że programista często ma dostęp do nielegalnego albo nielicencjonowanego oprogramowania, które chętnie udostępnia, choć nie za darmo. Tak się jednak składa, że programiści nie są jednostkami pozostawionymi samym sobie, a branża potrafi zadbać o swe dobre imię.
KODEKS ETYCZNY
Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Informatycznego, po konsultacjach środowiskowych, ogłosił w 2011 roku kodeks zawodowy i zalecił stosowanie go zarówno profesjonalistom należącym do PTI, jak i osobom sympatyzującym z prezentowanymi wartościami. Celem kodeksu jest wsparcie w osobistym rozstrzyganiu, czy określone postępowanie na polu zawodowym jest właściwe, oraz pomoc w uzasadnianiu działań.
Całość kodeksu pozwalają poznać studia informatyczne, można też znaleźć ten kodeks w sieci; my przytoczymy tylko kilka punktów przeczących stereotypowi wątpliwego moralnie programisty. Oto one:
Informatycy stale doskonalą swoją wiedzę, a jednocześnie zawsze przedstawiają swoje kompetencje i doświadczenie zawodowe zgodnie ze stanem faktycznym.- Informatycy wzorowo szanują własność intelektualną i prawa jej ochrony.
- Informatycy przestrzegają praw majątkowych do informacji i wiedzy zawartych w systemach informatycznych swojego pracodawcy i klienta.
- Informatycy prowadzący wolną działalność dydaktyczną, prezentując konkretne rozwiązania, zawsze starają się przedstawić możliwie szerokie spektrum rozwiązań o analogicznej funkcjonalności oraz przeznaczeniu, jeśli takie istnieją. Analogicznie starają się w tego rodzaju działalności oddzielać własne poglądy w konkretnej sprawie od innych istniejących poglądów.
- Informatycy nie podejmują się równocześnie prac u kilku zleceniodawców, jeśli ich interesy mogłyby być ze sobą sprzeczne.
Jak widać, wyraźnie przeczy to potocznym stereotypom o informatykach…
materiał przygotowany dla SSW Collegium Balticum
